Indonesië is bestuurlijk georganiseerd in 5 niveau’s;
- Negara (nationale overheid in de hoofdstad Jakarta)
- President
- Propinsi (provinciale overheid) (b.v Maluku, met Ambon als hoofdstad)
- Gouverneur
- Kabupaten (regio) (b.v. Maluku Tengah, waar Saparua onder valt, met Masohi als hoofdstad)
- Bupati
- Kecematan (district)(b.v. Saparua en Saparua Timur)
- Camat
- Negeri (dorp) (Saparua eiland heeft 18 dorpen, verdeeld over de 2 Kecamatans)
- Kepala Desa
Wat betreft duurzaamheid en afvalmanagement kent Indonesië wet- en regelgeving, conform de ‘Paris Agreements’ (2013). Tijdens bijeenkomsten komt dat telkens aan de orde, met implementatie en handhaving als uitdaging.
Op foto hieronder spreekt Oom Eli Kissya, de kepala kewang van Haruku. Hij vertegenwoordigt de Molukse adat en de traditionele toezichthouders op leefmilieu in de Molukken. Rechts achter hem zien we de Camat van Saparua Timur, Kepala Desa van Siri Sori islam en de commissaris van politie. Zij vertegenwoordigen de regionale overheid. Lees hier over de nationale plannen voor sanitatie, waar afval ook onder valt.
De kepala Desa (Molukkers zeggen liever Negeri ipv Desa) vertegenwoordigt de centrale overheid en stuurt ook de traditionele kewangs aan. Dat laatste is de laatste 40 jaar steeds minder het geval. De kewangs zijn er nog wel maar moeten overleven en kiezen voor de belangen van familie en gezin. Vroeger kregen zij deel van de oogst als tegenprestatie voor hun diensten. De moderne economie heeft daar een einde aan gemaakt.
Vanaf 2017 is de functie van Kepala Lingkungan ontstaan. Een wettelijke vertegenwoordiger van sectoren binnen dorpen en steden. Als je nu een feestje wilt organiseren in je buurt, moet je toestemming hebben van de Kepala Lingkungan van jouw sector. Hij of zij is ook aanspreekbaar voor het afvalprobleem en de verbinding met de local overheid.
Met de modernisering (Orde Baru) van het land zijn de traditionele normen en waarden op de achtergrond komen te liggen. Oom Eli is een warm voorvechter van herstel van die tradities. ‘Samen vooruit met behoud van het goede uit het verleden’. Wij steunen dat van harte. Dat geldt ook voor de locale bestuurders, de onderwijzers, de kerk en moskee.
Zowel de Camat van Kecamatan Saparua als die van Kecamatan Saparua Timur hebben een samenwerkingsverklaring ondertekend en onderschrijven de doelstellingen van Waste Pilot Saparua. Ze hebben alle dorpsbesturen geadviseerd om een intentieverklaring te ondertekenen. Dat is ook gebeurd. Daarmee geven ze aan samen te willen werken waar mogelijk. Die handtekeningen hebben vooral een symbolische waarde en we merken dat wanneer er toestemmingen worden gevraagd er altijd bereidheid is daar medewerking aan te geven.
Via de Camats maken we afspraken met de commandanten van politie en leger als publieksacties worden georganiseerd. Dat verloopt erg goed. Op de foto hieronder staan ook twee medewerkers van LIPI Ambon. (instituut voor toegepaste wetenschap) Zij kwamen naar Saparua voor een gezamenlijk georganiseerd seminar over het afvalprobleem. Dat kan alleen als er ook een handtekening van de Camat wordt gezet voor die bijdrage. Met alle betrokken overheden hebben we goed contact en is er altijd medewerking. Onze samenwerking met de universiteit Pattimura (UnPatti) is verstevigd door de samenwerking met LIPI . Dit seminar (2017) bracht alle stakeholders bij elkaar in het kantoor van de Camat van Kecamatan Saparua. Het idee om gezamenlijk te focussen op de specifieke problematiek van kleine eilanden is daar geboren.
Kort over geschiedenis:
De huidige ‘kepala Negeri’ (dorpshoofd) heet van oudsher ‘Raja’ (koning). Een door Nederlanders (VOC) geïmporteerde titel en status uit de Hindoeïstische wereld (Ceylon) die tot op de dag van vandaag door velen wordt gebruikt.
Voor de Nederlandse koloniale tijd waren ‘Orang Kaya’s en Patty’s leiders van Soa’s (clans). Dat was in een tijd waarin Molukse mensen een nomadisch leven leidden. Ze leefden niet aan de kusten zoals nu, maar in de bergen. Ze trokken van plaats naar plaats. Pas in de tijd van VOC is dat veranderd en trokken VOC gezinde mensen naar de kust om handel te bevorderen.
De functie van ‘Raja’ is voor velen gekoppeld aan bloedlijnen binnen de clan. Nu is er discussie over de authenticiteit daarvan. De locale cultuur, vooral die van Maluku Tengah, is nml. sterk beïnvloed door de Nederlanders gedurende 350 jaar kolonisatie.
Meer leren over de cultuur, taal en tradities kun je vooral in de islamitische dorpen op Saparua. Oude opvattingen en gewoonten zijn veelal daar bewaard gebleven. De VOC had daar minder invloed en handel mee.
In de christelijke dorpen is de oude Nederlandse invloed merkbaar op Ambon, Seram, Banda, Haruku, Saparua en Nusa Laut. Het zoeken naar de eigen identiteit is daar voelbaar, tastbaar en algemeen.
Als we willen weten hoe Molukkers traditioneel leven en leefden, kunnen we kijken naar bijvoorbeeld de Alifoeren en Naulu, stammen die op Seram leven en niet zijn beïnvloed door buitenlandse inmenging. Het leven daar staat ver weg van het dagelijks leven op Saparua.
De centrale overheid hecht aan gelijke regels voor het hele land en aan bestuurders die gelijk opgeleid en aantoonbaar competent zijn. Tradities soms een sta in de weg.
Mooi nieuws:
In 2019 heeft Siri Sori islam op Saparua een kepala Negeri aangesteld volgens de geldende adat van dat dorp. Hij vormt een brug tussen heden en verleden. De bewoners spreken de man met veel respect aan met ‘Upu’, zoals in de oude Molukse taal gebruikelijk. Hij heeft zich voorgenomen de kewangs van zijn dorp in stelling te houden. Een wijs besluit denken wij.
Traditionele regelgeving is niet vastgelegd in de nationale wet- en regelgeving. Oom Eli Kissya heeft dat als eerste wel voor elkaar gekregen en heeft zo zijn werk in Haruku veiliggesteld voor de toekomst. Hij is in gesprek gegaan met de Bupati van Maluku Tengah in Masohi. Hieronder de tekst die geaccordeerd is door overheid van Maluku Tengah. Een mijlpaal in de Molukse geschiedenis!
De faculteit rechten van de UnPatti onderzoekt de mogelijkheden van integratie van de zgn. PerNeg (Peraturan Negeri) en de traditionele regelgeving op basis van het gewoonterecht (adat).
Hoe breng je het moderne afvalprobleem onder in traditionele regelgeving die is ontwikkeld in een tijd zonder plastic? 40 jaar terug was het nog prima om je afval in zee te gooien. Een feest voor het zeeleven was het toen. Dat is veranderd.
Het laatste nieuws is van Negeri Ihamahu op Saparua. Daar is men bezig de PerNeg te voorzien van nieuwe regels m.b.t. zorg voor land, zee en lucht. De kewang van Ihamahu heeft alleen regels voor het verzorgen van de rivier waar men daar zo afhankelijk van is. Over plastic op het strand, de markt en de openbare weg is nog niets opgenomen. Work in progress.
